Khi mang thai, cơ thể người phụ nữ có nhu cầu dinh dưỡng cao hơn mức bình thường để có thể đảm bảo cho các hoạt động của cơ thể, cũng như để đáp ứng nhu cầu tăng trưởng của thai nhi. Bởi lẽ sự sống và phát triển của thai nhi trong thai kỳ phụ thuộc hoàn toàn vào lượng dưỡng chất có trong máu mẹ được truyền cho bé thông qua nhau thai.
Việc được cung cấp đầy đủ nhu cầu dưỡng chất cần thiết sẽ giúp người phụ nữ có một thai kỳ khỏe mạnh, sức đề kháng tốt tránh được bệnh tật và có đủ sức khỏe để sinh đẻ và chăm sóc con. Với thai nhi trong bụng, việc người mẹ được cung cấp đủ dưỡng chất sẽ là nền tảng để thai nhi phát triển bình thường, không gặp các vấn đề về sức khỏe và phát triển trí tuệ như suy dinh dưỡng bào thai, chậm phát triển tâm thần, vận động.
Những dưỡng chất quan trọng nhất mẹ bầu cần bổ sung trong thai kỳ:
1. Acid Folic/Vitamin B9
Các bác sĩ thường khuyến cáo phụ nữ nên bắt đầu bổ sung Acid Folic ngay từ khi có ý định mang thai cho đến hết thai kỳ. Bởi lẽ Acid Folic là một dưỡng chất đặc biệt quan trọng trong cấu tạo và phát triển hệ thống thần kinh của thai nhi. Trong thời gian trước mang thai và 3 tháng đầu tiên của thai kỳ, nếu cơ thể mẹ không được bổ sung đầy đủ lượng Acid Folic cần thiết thì thai nhi sẽ có nguy cơ bị khuyết tật ống thần kinh, gây ra các dị tật đáng tiếc như nứt đốt sống, vô sọ…
Bên cạnh đó, thiếu hụt Acid Folic có thể gây ra bệnh thiếu máu nguyên hồng cầu khổng lồ và còn có thể là nguyên nhân dẫn đến một số biến chứng thai kỳ khác bao gồm: thai chậm phát triển, sảy thai liên tiếp, tiền sản giật, sinh non… (theo báo cáo công bố trên tạp chí Dinh dưỡng lâm sàng của Hoa Kỳ).
Tuy nhiên, nếu được bổ sung quá nhiều dẫn đến cơ thể thừa Acid Folic cũng có thể gây nên tình trạng nổi mề đay, phát ban, mẩn ngứa và rối loạn tiêu hóa.
Acid Folic có nhiều trong các loại thực phẩm như gan động vật, cà chua, các loại rau lá màu xanh thẫm: rau muống, mồng tơi, rau ngót, rau súp lơ xanh... Tuy nhiên, kết quả từ các nghiên cứu khoa học cho thấy Acid Folic nhân tạo có khả hấp thu tốt hơn Folate tự nhiên, vì vậy phụ nữ có thai thường được khuyến cáo bổ sung Acid Folic dạng viên uống.
2. Sắt
Sắt là khoáng chất cực kỳ quan trọng tham gia vào quá trình hình thành hồng cầu và quá trình cấu tạo nên enzym hệ miễn dịch, giúp tăng cường sức đề kháng của cơ thể. Khi bước vào thai kỳ, cơ thể người phụ nữ sẽ cần được bổ sung lượng sắt gấp đôi so với bình thường, rơi vào khoảng 30-60mg/ngày.
Nếu thiếu sắt trong những tháng đầu tiên của thai kỳ, mẹ bầu dễ bị sảy thai hoặc thai chết lưu. Với những giai đoạn sau, việc thiếu sắt sẽ làm tăng nguy cơ sinh non, suy dinh dưỡng bào thai. Đặc biệt, những thai phụ bị thiếu máu do thiếu sắt có thể bị băng huyết sau khi sinh – đây là một biến chứng nguy hiểm có thể đe dọa đến tính mạng của người mẹ.
Để giảm thiểu tối đa các nguy cơ trên, phụ nữ mang thai cần có một chế độ dinh dưỡng bao gồm những loại thực phẩm chứa nhiều sắt như các loại thịt, huyết, gan, tim, lòng đỏ trứng, các loại rau xanh đậm… Tuy nhiên vì hiện nay tỷ lệ thai phụ thiếu máu do thiếu sắt khá cao, lên đến 30-50% nên các chuyên gia y tế thường khuyến cáo phụ nữ mang thai nên bổ sung thêm sắt ở dạng viên uống trong suốt thai kỳ.
3. Canxi
Cùng với sắt, Canxi cũng là một dưỡng chất rất thiết yếu trong thai kỳ của mẹ bầu. Canxi cần cho sự phát triển hệ xương và răng của thai nhi và đóng vai trò quan trọng trong quá trình phát triển tim, hệ thần kinh, cơ bắp, góp phần giữ nhịp tim ổn định và khả năng đông máu bình thường. Nếu phụ nữ mang thai bổ sung thiếu canxi trong thai kỳ sẽ khiến thai nhi bị suy dinh dưỡng ngay trong bụng mẹ, là nguyên nhân gây nên những dị tật bẩm sinh như còi xương, biến dạng mầm răng và cấu tạo xương, cơ thể kém phát triển… Đồng thời thiếu canxi khiến sức khỏe của mẹ bầu cũng bị ảnh hưởng, gây nên các hiện tượng đau nhức xương khớp, chuột rút. Thiếu canxi lâu dài còn có thể dẫn đến hạ canxi máu, gây co giật rất nguy hiểm.
Phụ nữ mang thai có thể bổ sung canxi thông qua chế độ ăn với những thực phẩm giàu canxi như sữa, các sản phẩm từ sữa (bao gồm sữa chua, phô mai, caramen kefir, kem), cá, đậu, rau xanh…
4. Omega - 3 (DHA và EPA)
Omega – 3 là một loại acid béo đóng vai trò quan trọng trong quá trình phát triển não và các chức năng của não ở bào thai và ở trẻ em. Trong và sau khi sinh, phụ nữ cần lưu ý bổ sung 2 loại Omega – 3 là DHA và EPA. Trong đó, DHA đặc biệt cần thiết cho sự phát triển thị lực và não bộ, giúp tăng cường trí thông minh, tăng khả năng phản xạ và học tập của trẻ. Bổ sung đầy đủ những dưỡng chất này còn có thể giúp mẹ bầu giảm thiểu nguy cơ sinh non, tiền sản giật cũng như giảm trầm cảm khi mang thai và sau khi sinh.
Ngược lại, việc bổ sung thiếu DHA và EPA trong thai kỳ sẽ gây ảnh hưởng không tốt đến khả năng nhận thức, chỉ số thông minh cũng như các rối loạn thiếu tập trung của trẻ. Ngoài ra, mức DHA trong sữa mẹ thấp còn có thể gây ảnh hưởng đến sự phát triển hệ miễn dịch, làm tăng nguy cơ mắc bệnh hen suyễn và dị ứng ở trẻ.
Vì lý do cơ thể người không thể tự sản xuất được Omega – 3 nên phụ nữ mang thai cần chú ý bổ sung loại dưỡng chất này thông qua các loại thực phẩm như cá hồi, cá ngừ, cá mòi, trứng, sữa… và sử dụng viên uống bổ sung.
Bên cạnh 4 loại dưỡng chất nói trên, phụ nữ mang thai và cho con bú còn cần bổ sung rất nhiều các loại vitamin và khoáng chất khác. Bao gồm các vitamin nhóm B, vitamin A, vitamin D, vitamin C, vitamin E; các khoáng chất như Magie, Mangan, Kẽm, I ốt… Tuy nhiên, chế độ ăn hàng ngày của thai phụ dù có cân đối và đa dạng đến đâu thì cũng rất khó để có thể đáp ứng được đầy đủ nhu cầu dinh dưỡng của cơ thể mẹ và thai nhi trong bụng. Vì vậy, bên cạnh việc xây dựng một chế độ ăn lành mạnh và đủ chất, phụ nữ nên cân nhắc việc sử dụng viên
vitamin tổng hợp cho bà bầu trong các giai đoạn trước, trong và sau thai kỳ.
